آنچه امروزه از آن به عنوان تامین مالی جمعی یاد می‌کنیم، مسیر تغییر یافته و مدرن شده همان راهی است که بشر در دوره های مختلف تلاش داشته از سرمایه‌های خرد مردمی در اشکال مختلف بهره بگیرد. امروزه با گسترش تکنولوژی، فراگیر شدن اینترنت و بسط قوانین، این روش تامین مالی ساختار توسعه‌یافته‌ای به خود گرفته است.
یکی از دغدغه‌های جدی کارآفرینان و صاحبان کسب و کارهای نوپا، تأمین مالی ایده‌ها و طرح‌های نوآورانه است. چرا که به دلیل ریسک بالای این کسب و کارها، تأمین مالی از روش‌های سنتی دشوار و یا حتی غیر ممکن است. اما امروزه با استفاده از ظرفیت بالای اینترنت و فضای مجازی، تجمیع سرمایه‌های خرد و هدایت آن به سمت کسب و کارهای نوپا به راحتی امکان‌پذیر می‌باشد.
در بستر تأمین مالی جمعی، کارآفرینان می‌توانند با ارائه شرح کاملی از ایده و یا محصول خود در پلتفرم‌های مشخص، اقدام به جمع‌آوری منابع از افراد در قالب‌‌های مختلف کنند.
در ایران روش های تامین مالی جمعی به روش اهدا و پاداش از سال های گذشته انجام می گرفت اما روش مشارکت با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار از سال ۱۳۹۹ اجرایی شد. سازمان بورس و اوراق بهادار با تصویب دستورالعمل تأمین مالی جمعی در سال ۱۳۹۷، به این روش تأمین مالی در کشور رسمیت بخشیده است. مطابق این دستورالعمل، ارکان اصلی تأمین مالی جمعی عبارتند از:
اولین طرح تامین مالی جمعی اجرا شده در کشور به روش مشارکت، در تاریخ ۱۳۹۹/۱۰/۱۴ توسط پلتفرم دونگی و با نظارت سبدگردان الگوریتم با موفقیت انجام شد.
در تیرماه ۱۳۹۸، فراخوان شرکت فرابورس برای ثبت نام متقاضیان عاملیت تامین مالی جمعی اعلام شد. این روش تامین مالی که تامین منابع از عموم در بستر اینترنت تعریف می‌شود، یکی از مهمترین روش¬های تامین مالی برای کسب و کارهای نوپا در جهان به شمار می آید. در ساختار اعلام شده، عامل، سکو و ناظر (فنی-مالی) از ارکان اصلی تأمین مالی جمعی به شمار می آیند. در این ساختار عامل باید یا خود نهاد مالی بوده و یا از طریق انعقاد قرارداد با نهادهای مالی دارای مجوز از سازمان بورس اقدام به فعالیت کند. نهاد مالی در این مکانیزم نقش ناظر فنی و مالی دارد. سبدگردان الگوریتم با اخذ مجوز از سازمان بورس در سال ۱۳۹۸، ارائه خدمات به عاملان تأمین مالی جمعی به عنوان نهاد مالی را به مجموعه خدمات خود افزوده است.
در تامین مالی پروژه هایی که از این طریق انجام می شود، ابتدا طرح پیشنهادی متقاضی از منظر توجیه‌پذیری، صلاحیت اجرایی و اعتباری متقاضی و سطح ریسک توسط عامل بررسی می‌شود و با تایید شرکت سبدگردان الگوریتم که در نقش نهاد مالی می‌باشد، به شرکت فرابورس برای تعریف نماد و ادامه فرآیند تامین مالی ارسال می گردد. سبدگردان الگوریتم علاوه بر تایید تعریف و توجیه‌پذیری طرح، بر کلیه نقل و انتقالات مالی بین متقاضی، پلتفرم و سرمایه‌گذاران نظارت دارد.
دونگی، آی‌فاند، حلال فاند، در حال حاضر پلتفرمی‌هایی است که شرکت سبدگردان الگوریتم به عنوان نهاد مالی با آن همکاری دارد.
این پلتفرم‌ها پلتفرم سرمایه‌گذاری جمعی تحت نظارت شرکت فرابورس ایران هستند که کسب وکارها می‌توانند تقاضای تامین مالی برای طرح‌ها و برنامه‌های خود را از طریق آن منتشر کنند. در واقع این پلتفرم ها پل ارتباطی میان کسب و کارهای متقاضی تامین مالی و سرمایه گذاران علاقه مند می باشد. متقاضیان تامین مالی برای کسب اطلاع از شرایط و چگونگی انجام تامین مالی پروژه‌های خود و همچنین سرمایه‌گذاران برای اطلاع از طرح‌های در جریان و مشارکت در طرح‌ها می توانند به سایت این پلتفرم‌ها مراجعه نمایند.
طبق قوانین و مقررات مصوب سازمان بورس‌و‍‌اوراق بهادار، سبدگردان الگوریتم به عنوان نهاد مالی می تواند همزمان با ۵ عامل همکاری نماید.
در سایت پلتفرم‌ها اطلاعات مربوط به طرح های تامین مالی جمعی وجود دارد، به منظور سرمایه گذاری در این پروژه ها داشتن کد بورسی (سجامی بودن) الزامی است. متقاضیان ابتدا باید در سایت ثبت نام کنند و شرایط استفاده و سیاست محرمانگی را مطالعه کرده و بصورت الکترونیکی امضاء نمایند. اطلاعات مربوط به پروژه‌ها در دسترس افراد می‌باشد. افراد می‌توانند یکی از پروژه‌های آماده سرمایه‌گذاری را انتخاب کرده و مبلغ مورد نظر خود جهت سرمایه‌گذاری را تعیین کنند (حداقل مبلغ سرمایه گذاری ۱۰۰ هزار تومان و حداکثر مبلغ برای اشخاص حقیقی معادل ۵ درصد از ارزش پروژه می باشد)، قبل از تکمیل فرایند سرمایه‌گذاری باید فرم آگاهی از ریسک سرمایه‌گذاری را مطالعه کرده و بصورت الکترونیکی امضاء نمایند. سپس جهت واریز مبلغ مشارکت به درگاه بانکی هدایت می‌شوند.
روش کار عمدتا به این شکل است که ابتدا شرکت حقوقی طرح خود را به سکو ارائه می‌دهد. متقاضی حتما باید شخص حقوقی باشد. بر اساس آخرین اطلاعیه کارگروه تامین مالی جمعی سقف تامین مالی برای هر طرح ۲۵ میلیارد تومان تعیین شده است. پس از بررسی دقیق طرح از منظر توجیه‌پذیری و صلاحیت اعتباری و اجرایی متقاضی توسط عامل و تایید نهاد مالی، طرح به کمیته‌ای متشکل از نمایندگان شرکت فرابورس ایران و شرکت‌های عامل، ارائه می‌شود و در صورت تصویب، کد تامین مالی خاصی برای طرح توسط فرابورس ارائه می‌گردد.
سپس در پلتفرم مخصوص، اطلاعات طرح و میزان سرمایه مورد نیاز و میزان جمع‌آوری شده و باقی مانده در چهارچوب دستورالعمل‌های مشخص منتشر می‌شود، پس از جمع آوری کل مبلغ از سرمایه‌گذاران، مبلغ به متقاضی با تایید نهاد مالی پرداخت می‌شود. در طی اجرای طرح نیز گزارشات دوره‌ای عملکرد طرح در پلتفرم مربوطه منتشر می‌شود.
با توجه به اینکه متقاضیان تامین مالی جمعی شرکت‌های نوپا و استارت آپ ها می‌باشند و اینگونه کسب و کارها به دلیل اینکه در فضای ابهام و عدم قطعیت قرار دارند و از ثبات برخوردار نبوده، لذا دارای ریسک بالایی می‌باشند.
اطلاعات و قوانین مربوط به تامین مالی جمعی در وب‌سایت شرکت فرابورس ایران ارائه شده، برخی از موارد مهم به شرح زیر می باشد:
الف) شخص حقوقی باشد؛
ب) دعاوی دارای اثر با اهمیت حقوقی یا کیفری علیه شرکت/ موسسه و اعضای هیئت مدیره یا مدیر عامل/ رئیس شرکت/ موسسه متقاضی وجود نداشته باشد؛
ج) اعضای حقیقی هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت/ موسسه متقاضی باید گواهی عدم سوء پیشینه ارائه دهند، که از زمان صدور آن بیش از یک ماه نگذشته باشد؛
علاقه مندان برای مطالعه بیشتر می توانند اینجا را مشاهده نمایند.
نوعی روش تامین مالی طرح ها و پروژه ها می‌باشد که تعداد زیادی از تامین‌کنندگان اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی با مبالغ خرد و در بستر اینترنت در آن مشارکت دارند.
اشخاص حقوقی که دارای دعاوی حقوقی یا کیفری با اهمیتی علیه شرکت، اعضای هیئت مدیره، مدیر‌عامل یا رئیس شرکت یا موسسه متقاضی وجود نداشته باشد. همچنین حوزه جغرافیایی اجرای طرح باید در داخل کشور باشد.
یک نهاد مالی ثبت شده دارای مجوز فعالیت معتبر یا شخص حقوقی باشد که از طریق انعقاد قرارداد با نهادهای مالی اقدام به ارائه خدمات نماید. شخص حقوقی که اقدام به تامین مالی جمعی می نماید، موظف است زیر ساختهای لازم و بستر اینترنتی مناسب با امنیت بالا برای انجام فرآیند را فراهم نماید.
اشخاص حقیقی و حقوقی دارای کد بورسی
بله، عامل و نهاد مالی موظف به بررسی مستندات، اطلاعات، شرایط و زمان بندی اجرای طرح یا برنامه کسب و کار متقاضی و اعلام سطح ریسک سرمایه گذاری در طرح مورد نظر می‌باشند. همچنین متقاضی موظف به ارائه گزارش‌های دوره ای می‌باشد.
بله، عامل و نهاد مالی موظف به بررسی مستندات، اطلاعات، شرایط و زمان بندی اجرای طرح یا برنامه کسب و کار متقاضی و اعلام سطح ریسک سرمایه گذاری در طرح مورد نظر می باشند. همچنین متقاضی موظف به ارائه گزارش های دوره ای می باشد.
حداقل مشارکت اشخاص حقیقی و حقوقی در هر پروژه تامین مالی جمعی 1 میلیون ریال بوده و حداکثر مقدار مشارکت هر شخص حقیقی در هر پروژه تامین مالی جمعی ۵ درصد از کل مبلغ هر طرح می‌باشد درحالیکه برای حداکثر مشارکت اشخاص حقوقی محدودیتی وجود ندارد.
در صورتی که در مدت مقرر برای جمع آوری سرمایه، مبالغ جمع آوری شده به حداقل مبلغ درخواستی سرمایه پذیر نرسد، پروژه لغو شده و مبالغ طی مدت مقرر به حساب سرمایه‌گذاران عودت می شود.
سود مشارکت در طرح های مختلف، متفاوت است و در تعریف هر طرح در خصوص سود مشارکت توضیحات کامل ارائه می گردد. در اکثر طرح ها سود ماهانه به صورت علی الحساب پرداخت شده و در پایان قرارداد سود طرح محاسبه شده و ما به التفاوت آن به مشارکت کنندگان پرداخت می شود.
طبق دستورالعمل، مشارکت کنندگان در سود و زیان طرح شریک شده و تضمینی برای بازگشت اصل سرمایه و پرداخت سود وجود ندارد. اما به منظور تامین اعتماد مشارکت کنندگان تضامین لازم جهت انجام تعهدات قراردادی، تامین اصل سرمایه و در بعضی موارد جهت تضمین پرداخت سود اعلام شده طرح، از متقاضی دریافت می شود. این تضامین شامل چک، سفته ، ضمانت نامه تعهد پرداخت و...می باشد.
در توضیحات هر طرح در این خصوص شفاف سازی می شود.
بله، بر اساس دستورالعمل تامین مالی جمعی، منابع مالی مورد نیاز طرح ها می تواند از تامین کنندگان خارج از کشور نیز جمع آوری شود.
طرح های مطرح در این بازار معمولا زود بازده و دارای سر رسید حداکثر یکساله می باشند.
خیر، کارمزدهای لازم جهت پرداخت در فرآیند تامین مالی جمعی به عهده متقاضی می باشد.
اصولا این نوع تامین مالی برای کسب و کارهای دانش بنیان و نوپا با ریسک بالا صورت می گیرد بنابراین ریسک شکست طرح ها وجود دارد. از این رو سرمایه گذاران قبل از انجام سرمایه گذاری باید با دقت اطلاعات و مستندات منتشر شده در این خصوص را مطالعه کنند. از سوی دگیر برای کاهش این ریسک شرکت عامل با دریافت تضامین لازم از متقاضی، ریسک نکول طرح را تا حدودی کاهش می دهد.